Η ήβη και η εφηβεία είναι περίοδοι ραγδαίων βιολογικών, γνωσιακών και συναισθηματικών αλλαγών. Αυτή την περίοδο της ζωής μας ο εγκέφαλός μας «ανανεώνεται» όπως η φύση την άνοιξη. Κατακτούμε γνωσιακές ικανότητες που μας επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε με ένα διαφορετικό και πιο σύνθετο τρόπο τον εαυτό μας και το περιβάλλον μας. Η συναισθηματική μας ανάπτυξη ακολουθεί τους γρήγορους ρυθμούς της βιολογικής και γνωσιακής μας ανάπτυξης.

Κάθε έφηβος, βέβαια, είναι μοναδικός και οι παραπάνω παράγοντες θα δημιουργήσουν μία μοναδική σύνθεση ανάπτυξης. Ωστόσο, όλοι οι έφηβοι έχουν να αντιμετωπίσουν την ίδια πρόκληση: το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση και την συναισθηματική ωρίμανση. Πώς αυτοί οι  παράγοντες μπορεί να δυσκολέψουν αυτή τη διαδικασία ή πώς  μπορούν να αξιοποιηθούν για να την διευκολύνουν;

Παραπάνω έγινε αναφορά στη συνεισφορά της ανάπτυξης του εγκεφάλου στη συναισθηματική ανάπτυξη. Πώς όμως «ενηλικιώνεται» ο εγκέφαλός μας; Η Blakemore,(https://www.ted.com/talks/sarah_jayne_blakemore_the_mysterious_workings_of_the_adolescent_brain), αναφέρει ότι ο περιοχή του προμετωπιαίου φλοιού είναι υπεύθυνη για μία σειρά από γνωστικές λειτουργίες που αφορούν στο πώς σχεδιάζουμε το τι θα κάνουμε αύριο, την επόμενη εβδομάδα ή τον επόμενο χρόνο. Είναι η περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για το πώς περιορίζουμε ακατάλληλες συμπεριφορές, όπως το να μην είμαστε αγενείς. H ανάπτυξή της, μας επιτρέπει την κοινωνική αλληλεπίδραση, την κατανόηση των άλλων ανθρώπων αλλά και του εαυτού μας.

Ωστόσο, είναι μία περιοχή του εγκεφάλου που υφίσταται σημαντικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Αυτή την περίοδο πραγματοποιείται μία σημαντική μείωση της φαιάς ουσίας, που αντιστοιχεί σε ένα συναπτικό «κλάδεμα», προκειμένου να περιοριστούν οι περιττές, πλέον, συνάψεις και τη θέση τους να πάρουν πιο χρήσιμες. Αυτή είναι μία πολύ σημαντική διαδικασία, που εν μέρει εξαρτάται από το περιβάλλον του εφήβου. Συνάψεις που είναι χρήσιμες ενισχύονται και συνάψεις που δεν χρησιμοποιούνται από το περιβάλλον περικόπτονται.

Επιπλέον, προσπαθώντας να κατανοήσουν παρορμητικές και επικίνδυνες συμπεριφορές των εφήβων, οι νευροεπιστήμονες εστιάζουν στη λειτουργία του μεταιχμιακού συστήματος. Αυτό είναι το σύστημα που δίνει μία αίσθηση ανταμοιβής όταν κάποιος κάνει αστεία πράγματα, συμπεριλαμβανομένων και των παρορμητικών αλλά και των επικίνδυνων συμπεριφορών. Φαίνεται ότι κατά τη διάρκεια της εφηβείας αυτό το σύστημα είναι πιο ευαισθητοποιημένο, γεγονός που εξηγεί την παρορμητικότητα και την επικινδυνότητα συμπεριφορών.  

Είναι, όμως, οι έφηβοι έρμαια της νευρολογικής τους ανάπτυξης; Οι βιολογικές αλλαγές πυροδοτούν μια σειρά συναισθηματικών αλλαγών και συμπεριφορών. Το πώς θα τις διαχειριστεί ο έφηβος και στο πώς θα τον βοηθήσει σε αυτή την προσπάθεια το περιβάλλον του θα παίξει σημαντικό ρόλο. Ενώ οι συνομήλικοι είναι αυτοί που αρχίζουν να επηρεάζουν όλο και περισσότερο τους εφήβους, οι γονείς παραμένουν χρήσιμοι. Με αφορμή τις βιολογικές αλλαγές που βιώνουν οι έφηβοι, οι γονείς μπορούν να μιλήσουν για αυτές τις αλλαγές στα παιδιά τους και να τα ενθαρρύνουν να κάνουν ερωτήσεις και να συζητήσουν τις ανησυχίες τους και τους φόβους τους.

Οι εναλλαγές στο συναίσθημα, ξαφνικά ξεσπάσματα, κλάματα και επιθετικότητα είναι αναμενόμενα αυτή την περίοδο. Όταν ο γονιός γνωρίζει ότι η συναισθηματική ευθραυστότητα είναι, σε μεγάλο βαθμό απόρροια των βιολογικών αλλαγών, μπορεί να διευκολύνει το παιδί του να κατακτήσει μέσα στο χρόνο ένα πιο ώριμο τρόπο αναγνώρισης και αντιμετώπισης των συναισθημάτων του. Αποφεύγοντας μία αυτόματη αντίδραση στις οποιεσδήποτε συναισθηματικές αλλαγές του παιδιού του και παίρνοντας λίγο χρόνο για να σκεφτεί ο ίδιος, αλλά και να δώσει στο παιδί του αυτή την ευκαιρία, το εξοικειώνει σιγά-σιγά με έναν άλλο τρόπο αντιμετώπισης μίας σύγχυσης.

Έτσι, αυτή η περίοδος είναι μια ευκαιρία και για τους εφήβους αλλά και τους γονείς να μετατρέπουν μια παρορμητική αντίδραση σε συζήτηση, παράγοντας που βοηθάει στην ανάπτυξη της συναισθηματικής ωριμότητας. Μέσα από τη συζήτηση, και όχι με μία επικριτική και διδακτική στάση, μπορούν και οι δύο να μάθουν κάτι καινούριο σχετικά με τους λόγους που οδηγούν σε ξεσπάσματα και επιθετικότητα.

Απαραίτητη προϋπόθεση της συναισθηματικής ωρίμανσης είναι η  αναγνώριση και η αξιοποίηση των συναισθημάτων. Για να μπορεί ο έφηβος να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του χρειάζεται ένα περιβάλλον (γονείς, συνομήλικους, άλλους ενήλικες) που έχει αναπτύξει μια παρόμοια δεξιότητα. Ο έφηβος, όχι μόνο τώρα αλλά και από την παιδική του ηλικία, χρειάζεται να αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον που οι σημαντικοί για αυτόν άνθρωποι μπορούν να αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα αλλά και να τον συναισθανθούν. Μπορούν, για παράδειγμα, οι γονείς να θυμηθούν πως ήταν όταν εκείνοι ήταν σε αυτή την ηλικία; Αυτός είναι ένας τρόπος να έρθουν πιο κοντά στο παιδί τους και να το βοηθήσουν να καταλάβει ότι υπάρχουν συμπεριφορές και συναισθήματα που είναι αναμενόμενα σε αυτή τη φάση της ζωής τους. Να το βοηθήσουν να δει ότι τα συναισθηματικά ξεσπάσματα και η επιθετικότητα ίσως κρύβουν φόβο, μία αίσθηση ανασφάλειας ή αβοηθητότητας.

Όταν οι γονείς μπορούν να αντέξουν τα ακατέργαστα συναισθήματα που εκφράζονται στην εφηβεία, τότε και το παιδί τους μπορεί να τα αντέξει και να τα μετουσιώσει σε ώριμα συναισθήματα. Έτσι, οι έφηβοι θα μπορέσουν να κατακτήσουν, στο βαθμό που μπορούν, μια συναισθηματική ωριμότητα που θα τους επιτρέπει μία καλύτερη ποιότητα ζωής.